DUPLJAJA – I MI KOLICA ZA TRKU IMAMO
Dupljajska kolica izrađena su od terakote i predstavljaju čovekoliko božanstvo sa ptičjim kljunom na kolicima sa tri točka koja vuku patke. Na ulazu u selo iz pravca Vršca, postavljena je nedavno velika replika praistorijske figure
Nekoliko miliona ljudi u našoj zemlji, u džepu svakodnevno nosi sliku jednog predmeta starog bar dva i po milenijuma! Znate li o čemu je reč? Odgovor je beskrajno zanimljiv… Dupljaja Grad, arheološki je lokalitet koji decenijama svojim dominantnim položajem, neposredno iznad reke Karaš, a na izlazu iz sela Dupljaja prema Grebencu, privlači pažnju istraživača. Sve do novjih vremena, na lokalitetu nije nije bilo nikakvih ozbiljnih terenskih istraživanja. Sve je bilo prepušteno pojedincima. Neko od njih, uspeo je da pronađe dva antikviteta koji će ovom selu u južnom Banatu doneti slavu. Među posudama iz bronzanonog doba, koje pripadaju dubovačkoj kulturi, nađena su i dva jedinstvena primerka glinenih kolica. Prozvana su Dupljajska kolica. Danas ih svako od nas, kao fotografiju ima na saobraćajnoj i vozačkoj dozvoli.
Stručnjaci kažu da se pretpostavlja da su stara oko 3.500 godina. Oba primerka prvo su se nalazila u zbirci poznatog kolekcionara iz Bele Crkve Leonarda Bema, ali ih je njegov sin Karl 1929. godine prodao. Veći primerak Narodnom muzeju u Beogradu, a manji vršačkom muzeju.
Tadašnji kustos muzeja u Vršcu, Feliks Mileker, smatrao je da su oba primerka nađena pre 1903. godine, u severoistočnom delu lokaliteta. Narodna priča kaže da su meštani Dupljaje, početkom 20. veka, otkopali parčiće kolica, a da ih je Bem, prepoznajući vrednost, vrlo vešto i uz nečiju zanatsku pomoć totalno rekonstruisao. To je tako stručno urađeno, da se do danas ne može sa sigurnošću tvrditi koji deo je autentičan, a koji naknadno, zarad celine dodat. Po rečima stručnjaka, ne ulazeći dublje u odgonetanje simbola, jasno je da kolica predstavljaju “jedinstveni spomenik praistorijskog kulta koji svedoči o složenim religioznim koncepcijama nosilaca dubovačke kulture”. Običnim rečima, ona su obredni predmet izuzetnog verskog značaja.
S obzirom da je ova priča ne samo u svetu nauke, već i u popularnim krugovima izuzetno poznata, rodila se ideja da joj se da poseban značaj. Pre dve godine, na ulazu u selo iz pravca Vršca, postavljena je velika replika praistorijske figure. Skulptura muškog idola u trokolicama proporcionalno je čak 10 puta veća od originalnog eksponata, izloženog u Narodnom muzeju u Beogradu. Široka je dva i po, a visoka dva metra, i teži 1.500 kilograma. Izlivena je od belog mermera i belog gipsa, pa simbolično patinirana bronzanom bojom, budući da Dupljajska kolica potiču iz srednjeg bronzanog doba. Ornamenti su istaknuti žutom bojom, jer se i na originalu u tim udubljenjima vide žuti tragovi. Ipak, razlikuju se u jednom detalju. Autor skulpture je Jovan Živković iz Pirota.
-Postavljem skulpture Dupljajskih kolica promovišemo i čuvamo bogato kulturno istorijsko nasleđe opštine Bela Crkva. Na ovaj način, arheološki lokalitet Dupljaje mapiramo i u okviru turističke ponude naše opštine, a sasvim sam sigurna da će mnogobrojni turisti i gosti želiti da zabeleže ovu skulpturu i na svojim fotografijama. Dupljajska kolica nisu samo neprocenjivo blago od nacionalnog značaja, već i deo svetske kulturne baštine, rekla je prilikom postavljanja skulpture predsednica opštine Bela Crkva Violeta Simić. Dupljajska kolica preživela su praistoriju, istoriju i evo ušla u novi vek. I mi… sa njima u džepu.
Tekst: Nada Jokičić
Foto: Edin Hodžić
Projekat sufinansira Opština Bela Crkva
